Er is ondertussen geen branche meer te vinden die niet op de een of andere manier bezig is met duurzaamheid. Onze moderne consumptiemaatschappij is ingericht op ‘stuk gaan’: als een product te lang mee gaat, levert dat verlies op voor de fabrikant want dan is er geen vervangingsvraag. Dat geldt eigenlijk voor alles: fietsen, auto’s, meubels, audio-apparatuur, mode, en ja, ook voor schoenen. Het liefst dien je zo snel mogelijk een vervanging te kopen als je merkt dat de zool van je hippe sneaker aan het verslijten is of de modekleur van het seizoen verandert. Economische groei gaat namelijk boven alles. Maar dat is op lange termijn onhoudbaar, zo is steeds meer de algemene opinie. Ook in de schoenenbranche zijn daarom steeds meer fabrikanten aan het verduurzamen. In TRED volgen we dit proces al enkele jaren en we merk dat er ten opzichte van een paar jaar geleden een heleboel veranderd is, waarbij het vooral de fabrikanten zijn die het voortouw hebben genomen. Vaak uit noodzaak om wetgeving na te leven, maar nog vaker nog vanuit bewustzijn dat een wegwerpmaatschappij niet meer vol te houden is en er iets moet gebeuren om op de lange termijn te kunnen blijven bestaan als branche.
‘Vooral de fabrikanten hebben het voortouw genomen in het duurzaamheidsvraagstuk’
Definities
De definities van duurzaamheid lopen uiteen. Toch zijn er duidelijke criteria te benoemen. Naast de vier bekende marketing-p’s zijn er feitelijk ook voor sustainability drie p’s: people, planet, profit. People gaat over goede arbeidsomstandigheden en geen slaven- of kinderarbeid. Planet mikt op dierenwelzijn, milieuvriendelijke productie, spaarzaam omgaan met grondstoffen, het reduceren van verpakkingen en de beperking van transportkilometers. Profit refereert aan een eerlijke beloning voor iedereen in de keten, resulterend in een faire prijs voor de consument. Maar wat is in de praktijk daadwerkelijk duurzaam? Is een schoen die vervaardigd is uit gerecycled plastic van PET-flessen duurzaam of niet? En is natuurrubber wel altijd ecologisch verantwoord? Wil je de hele productieketen betrekken in het duurzaamheidsplaatje, of alleen de onderdelen waar je als fabrikant of leverancier direct invloed op hebt? In het eerste geval begint het, even gechargeerd, al met de herkomst van het veevoer van de koeien die later de huiden gaan leveren voor de leerindustrie. En als sustainable vervaardigde schoenen met een op zware stookolie varende vrachtboot over de halve wereld gesleept zijn, hoe duurzaaam is dat dan? Gelukkig zijn vandaag de dag steeds meer producenten hard bezig met het inzichtelijk maken van de herkomst van hun producten: voornamelijk door transparantie te geven over productiemethoden, grondstoffen en vervoer. Zeker Duitse fabrikanten lopen al vooruit op de Duitse ‘wet op de nationale toeleveringsketen’ die vanaf 2023 in stappen ingevoerd wordt en waarmee kinderarbeid, uitbuiting, dwangarbeid en milieuvervuiling in mondiale productieketens uitgebannen zouden moeten worden. In het kort: je moet als leverancier straks inzichtelijk kunnen maken dat je gehele productieketen sustainable is.
Is leer duurzaam?
Leer als grondstof van schoenen is een prachtig natuurproduct. Het is duurzaam omdat het lang meegaat. In die zin is het begrip duurzaamheid hier van toepassing, want hoe langer iets meegaat, hoe beter het is voor het milieu omdat er theoretisch niets vervangen hoeft te worden. Maar om van een dierenhuid zacht en soepel leer te maken voor de vervaardiging van schoenen moet er eerst gelooid worden, en dat is zeker geen duurzaam proces. Het looien van één kilo leer kost circa 300 liter schoon water. Daarnaast is de toepassing van chemicaliën zoals chroomsulfaat en zink een belastende factor. Steeds meer Europese leerlooierijen zijn daarom al overgeschakeld op een duurzamer, biologisch looiproces met een minimum aan chemicaliën. Bovendien gebruiken meer en meer looierijen -zoals Gerberei Heinen waarover we een paar jaar terug een artikel publiceerden huiden die ‘afval’ zijn van de vleesindustrie. Ook wordt met moderne lasergestuurde snijmachines het snijverlies tot een minimum beperkt en afvalwater wordt in eigen zuiveringsinstallaties ontdaan van schadelijke stoffen. Veel bewust werkende schoenenfabrikanten werken bovendien alleen nog met eco-gecertificeerd leer. Gelukkig wordt leer dus steeds duurzamer als grondstof.
Is vegan het alternatief?
Een ander begrip dat speelt in het duurzaamheidsvraagstuk is ‘vegan’. Enkele jaren geleden was er hier en daar een vegan schoen te vinden, maar ondertussen zijn er complete collecties beschikbaar bij diverse merken. Of vegan sustainable is, daar valt over te discussiëren, maar het biedt wel mogelijkheden tot recycling en energieneutraal werken. Een deel van de collecties is zelf ook weer recyclebaar (meestal gemaakt van PET-flessen) en ook zijn grondstoffen als appelleer en paddenstoelen in zwang, maar dat is nog steeds niet geheel duurzaam omdat er altijd afval over zal blijven in het productieproces. In de schoenenindustrie zal 100% klimaatneutraal werken vermoedelijk echter vrijwel onmogelijk zijn omdat aan het einde van de gebruiksduur (delen van) schoenen
uiteindelijk op een afvalhoop terecht komen. Hoe minder afval echter, des te beter voor de wereld. In dat kader is kunststof waarschijnlijk duurzamer dan leer, hoe gek dat ook moge klinken. Versleten leren schoenen kunnen namelijk niet worden hergebruikt. De topmerken gaan weliswaar heel lang mee, zeker omdat je ze kunt verzolen, maar als ze versleten zijn, zijn ze versleten. Terwijl een PET-gebaseerde schoen tenminste nog te recylen is.
‘Steeds meer Europese leerlooierijen zijn over geschakeld op een duurzamer, biologisch looiproces
